តើអ្វីទៅគឺជាអនុមានញែក ? អ្វីជាអនុមានរួម ? តើវាខុសគ្នាដូចម្ដេច ?
តើអ្វីទៅគឺជាអនុមានញែក ? អ្វីជាអនុមានរួម ? តើវាខុសគ្នាដូចម្ដេច ? ដើម្បីបង្ហាញថាអំណះអំណាងរបស់អ្នកត្រឹមត្រូវ អ្នកត្រូវមានទឡ្ហីករណ៍ ឬសម្មតិកម្មត្រឹមត្រូវ (premises) ដើម្បីទាញទៅរកសេចក្ដីសន្និដ្ឋាន (conclusion) មួយដែលត្រឹមត្រូវ។ នៅក្នុងការបង្កើតអំណះអំណាងមួយឡើង អ្នកអាចជ្រើសរើសមួយនៅក្នុងចំណោមវិធីសាស្ត្រ២យ៉ាងនោះគឺ អនុមានញែក (deductive argument) ឬអនុមានរួម (inductive argument)។
ដើម្បីដឹងថាតើអំណះអំណាងមួយជាអនុមានញែក ឬអនុមានរួម យើងជាអ្នកវិភាគត្រូវដឹងជាមុនអំពីគោលដៅរបស់អ្នកដែលអះអាងអំណះអំណាងរបស់ខ្លួនឡើង។ ជាដំបូងអ្នកត្រូវយល់ឲ្យបានសិនថាតើអ្វីជាអនុមានញែក ? អំណះអំណាងដែលបង្កើតឡើងដោយប្រើប្រាស់វិធីសាស្ត្រអនុមានញែក គឺជាអំណះអំណាងទាំងឡាយណាដែលគោលដៅរបស់អ្នកអះអាងចង់បង្ហាញថារាល់ការពិតរបស់ទឡ្ហីករណ៍ទាំងអស់ដែលមាន ក៏អាចធានាបានពីការពិតរបស់សេចក្ដីសន្និដ្ឋានដែលទាញចេញមកពីទឡ្ហីករណ៍ពិតទាំងនោះដែរ។ បើកាលណាអំណះអំណាងមួយបំពេញនូវលក្ខណៈដូចនេះហើយ មានន័យថាវាជាអំណះអំណាងដែលមានសុពលភាព (validity) ដែលធានាថាសេចក្ដីសន្និដ្ឋានគឺពិតទាញចេញពីសម្មតិកម្មពិត។
បើអំណះអំណាងមួយមានសុពលភាពហើយ នេះក៏មានន័យថាអំណះអំណាងនោះមានការថ្លឹងថ្លែងបានល្អដែរ។ អំណះអំណាងមួយដែលមានតែទឡ្ហីករណ៍តែឯងពិត ហើយសេចក្ដីសន្និដ្ឋានមិនពិត ភាពមិនស៊ីចង្វាក់គ្នានេះពុំមែនជាលក្ខណៈរបស់អនុមានញែកឡើយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត លក្ខណៈមួយដ៏សំខាន់របស់អនុមានញែកស្ថិតនៅត្រង់ថា បើទោះជាមានការកែប្រែពាក្យពេចន៍នៅក្នុងទឡ្ហីករណ៍ក៏ដោយ ក៏វាមិនមានឥទ្ធិពលអ្វីអាចមកកែប្រែការពិតទៅលើសុពលភាពរបស់អំណះអំណាងមួយនោះដែរ នេះប្រសិនជាសេចក្ដីសន្និដ្ឋានពិតទាញចេញពីទឡ្ហីករណ៍ពិត។
ឧទាហរណ៍ សុភីឈឺ។ បើសុភីឈឺ នោះសុភីមិនអាចមកចូលរួមការប្រជុំនៅថ្ងៃនេះបានទេ។ ដូច្នេះសុភីមិនអាចមកចូលរួមការប្រជុំនៅថ្ងៃនេះបានទេ។ ត្រង់នេះបើទោះជាពាក្យថា "ឈឺ" ត្រូវបានប្ដូរជា "រីករាយ" ក៏មិនអាចកែប្រែសុពលភាពនៃអំណះអំណាងនេះដែលថា សុភីមិនអាចចូលរួមការប្រជុំនៅថ្ងៃនេះបានដែរ។ ឬម្យ៉ាងទៀតថា ក។ បើ ក នោះ ខ។ ដូច្នេះ ខ។ បើ ក ប្ដូរ ក៏មិនអាចកែប្រែការពិតអំពី ខ ដូចគ្នា។
ដោយឡែក ចុះអ្វីជាអនុមានរួមវិញ ? អនុមានរួមខុសពីអនុមានញែកនៅត្រង់ថា នៅពេលគេនិយាយពីអនុមានញែក គេនិយាយពី "សុពលភាពរបស់អំណះអំណាង" ប៉ុន្តែនៅពេលគេនិយាយពីអនុមានរួម គេនិយាយពី "ទម្ងន់របស់អំណះអំណាង" វិញ ថាតើទឡ្ហីករណ៍របស់អំណះអំណាងមួយនោះមានទម្ងន់ខ្លាំងកម្រិតណាក្នុងការអះអាងថាសេចក្ដីសន្និដ្ឋានរបស់វាជាការពិត។ គោលដៅរបស់អ្នកអះអាងដែលប្រើប្រាស់វិធីសាស្ត្រអនុមានរួមគឺចង់បង្ហាញថាទឡ្ហីករណ៍ដែលមាន មានហេតុផលល្អមួយចំនួន ដែលមានទម្ងន់នឹងអាចជឿទុកចិត្តបានថា សេចក្ដីសន្និដ្ឋានដែលទាញចេញពីវាក៏អាចពិតដូចគ្នាដែរ។
យ៉ាងណាមិញ ខុសពីអនុមានញែក រាល់ការផ្លាស់ប្ដូរកែប្រែពាក្យពេចន៍ទាំងឡាយនឹងមានឥទ្ធិពលទៅលើកម្រិតនៃទម្ងន់របស់អំណះអំណាងមួយនោះដែរ។ ឧទាហរណ៍ សុភីនៅផ្ទះពេញមួយថ្ងៃ តែក៏ស្រាប់តែបាត់លុយនៅពេលចេញក្រៅពេលល្ងាច។ ធីតាក៏នៅផ្ទះពេញមួយថ្ងៃតែពីរនាក់ជាមួយសុភី ប៉ុន្តែធីតាមិនបានចេញទៅណានៅពេលល្ងាចនេះទេ។ ដូច្នេះធីតាជាអ្នកធ្វើឲ្យបាត់លុយរបស់សុភី។ បើវិភាគទៅលើអំណះអំណាងមួយនេះ ទឡ្ហីករណ៍នេះមានទម្ងន់ធ្ងន់ក្នុងការចោទថាធីតាជាអ្នកធ្វើឲ្យបាត់លុយសុភី ក៏ព្រោះតែមានពាក្យថា "ប៉ុន្តែធីតាមិនបានចេញទៅណានៅពេលល្ងាចនេះទេ" នេះឯង។ បើដកពាក្យនេះចេញ ទម្ងន់របស់ទឡ្ហីករណ៍នេះនឹងមានភាពទន់ខ្សោយក្នុងការទាញទៅរកការពិតនៃសេចក្ដីសន្និដ្ឋានរបស់វា៕
ប្រែសម្រួល៖ ស្រីពៅ
ប្រភព៖ www.iep.utm.edu
