តាមទស្សនវិទូក្រិក ផ្លាតុង តើព្រលឹងរបស់មនុស្សចែកចេញជាប៉ុន្មានផ្នែក ?
តើអ្វីមានឥទ្ធិពលកំណត់ពីភាពចុះសម្រុងគ្នានៃគ្រប់ផ្នែកទាំងឡាយក្នុងជីវិតរបស់អ្នក ? នៅក្នុងបទសន្ទនាដ៏ល្បីល្បាញបំផុតមួយដែលមានឈ្មោះថា "សាធារណរដ្ឋ" (Republic) របស់ទស្សនវិទូក្រិកបុរាណ ផ្លាតុង មនុស្សយើងម្នាក់ៗមានព្រលឹង៣ គឺព្រលឹងនៃវិចារណញ្ញាណ (rational soul) ព្រលឹងនៃចំណង់ឬតណ្ហា (appetitive soul) និងព្រលឹងនៃវេទនារម្មណ៍ (spirited soul)។
ព្រលឹងនៃវិចារណញ្ញាណ គឺជាផ្នែកដែលគ្រប់គ្រងទៅលើហេតុផល ជាផ្នែកគិតត្រិះរិះវិភាគ មានសមត្ថភាពបែងចែកអ្វីពិតនិងអ្វីមិនពិត និងជាផ្នែកដែលទទួលខុសត្រូវទៅលើការសម្រេចចិត្ត។
ព្រលឹងទី២របស់មនុស្សដែលជាព្រលឹងនៃចំណង់ឬតណ្ហានេះ ជាគ្រឹះនៃការកកើតរាល់ចំណង់មិនឈប់ឈររបស់មនុស្ស មានដូចជាការឃ្លានអាហារនិងការស្រេកទឹក។
ទី៣ ព្រលឹងចុងក្រោយដែលជាព្រលឹងនៃវេទនារម្មណ៍ គឺជាផ្នែកនៃព្រលឹងមួយដែលជាកំណើតនៃចំណង់ចង់បានជ័យជម្នះ ភាពថ្លៃថ្នូរនិងកិត្តិយស ព្រមទាំងជាផ្នែកនៃក្រមសីលធម៌វិចារណញ្ញាណរបស់បុគ្គលម្នាក់។ សិស្សរបស់កំពូលទស្សនវិទូសូក្រាតរូបនេះ ក៏បានពន្យល់ផងដែរថា ផ្នែកនៃការរិះគិតហេតុផល គឺជាអ្នកដឹកនាំ រីឯផ្នែកសម្រាប់ចំណង់តណ្ហា គឺជាអ្នកស្ដាប់តាមការបង្គាប់បញ្ជារបស់វិចារណញ្ញាណ។
បើព្រលឹងនៃវេទនារម្មណ៍ឯណោះវិញ ប្រៀបដូចជាអន្តរការីភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាងព្រលឹងនៃវិចារណញ្ញាណ និងព្រលឹងនៃចំណង់ វាមានតួនាទីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យប្រាកដថារាល់បញ្ជាពីផ្នែករិះគិតហេតុផលបានអនុវត្តសកម្មភាព។ យោងតាមផ្លាតុង បុគ្គលម្នាក់ចាត់ទុកថាជាបុគ្គលត្រឹមត្រូវនិងប្រកបដោយភាពយុត្តិធម៌បាន កាលណាពួកគេមានព្រលឹងទាំង៣ដែលមានតុល្យភាពគ្នា មានន័យថាព្រលឹងទាំង៣បំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនបានស្មើៗគ្នា។ ការលម្អៀងមានទំនោរទៅរកផ្នែកនៃព្រលឹងណាមួយជាង វាបង្កើតបានជាបុគ្គលិកលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួនរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ។
ជាឧទាហរណ៍ បើបុគ្គលណាដែលមានចិត្តចង្អៀតចង្អល់ មានតណ្ហាមិនចេះចប់មិនចេះហើយ ពួកគេនឹងត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយព្រលឹងនៃចំណង់ ដែលជាហេតុនាំឲ្យវាក៏បង្គាប់បញ្ជាទៅលើទង្វើរបស់ពួកគេឲ្យមានឥរិយាបថបែបនោះដែរ។ មូលហេតុនៃការកកើតឡើងនៃអារម្មណ៍ទុក្ខសោក និងភាពឈឺចាប់របស់មនុស្ស ក៏ដោយសារតែពួកគេមិនបានគ្រប់គ្រងខ្លួនឯងជាមួយនឹងវិន័យជាគោលការណ៍សម្រាប់ដឹកនាំជីវិត ផ្ដល់តុល្យភាពដល់ព្រលឹងទាំង៣ ឲ្យអ្វីៗគ្រប់ផ្នែកនៃជីវិតពួកគេបំពេញតួនាទីបានចុះសម្រុងគ្នានោះឯង៕
ប្រែសម្រួល៖ ស្រីពៅ
ប្រភព៖ rationallyspeaking.blogspot.com & academichelp.net
