តើអ្វីដែលធ្វើឲ្យខួរក្បាលមនុស្ស មានលក្ខណៈពិសេសលើសពីខួរក្បាលសត្វដទៃទៀត ?
តើទម្ងន់ខួរក្បាលរបស់សត្វលោកមានទំនាក់ទំនងជាមួយភាពឈ្លាសវៃរបស់ពួកគេដែរឬទេ ? តើទម្ងន់ខួរក្បាលធ្ងន់ មានន័យដូចគ្នាទៅនឹងកម្រិតនៃភាពឈ្លាសវៃ (កាន់តែធំកាន់តែឆ្លាត) ឬ ? បើអ្នកជឿបែបនេះ ដូច្នេះតើអ្នកនឹងបកស្រាយជំនឿរបស់អ្នកបែបណា បើអ្នកទើបនឹងដឹងអំពីការពិតខួរក្បាលរបស់សត្វដំរីមានទម្ងន់៩ផោន ចំណែកឯត្រីបបែលមានរហូតដល់ទៅ២០ផោន ស្របពេលដែលខួរក្បាលរបស់សត្វដែលជាសភាវៈកម្រិតខ្ពស់និងវៃឆ្លាតជាងគេរបស់មនុស្សមានត្រឹមតែ៣ផោនប៉ុណ្ណោះ ?
សំណួរសួរថា តើអ្វីទៅដែលធ្វើឲ្យខួរក្បាលទម្ងន់៣ផោនរបស់មនុស្ស មានលក្ខណៈពិសេសជាងគេលើសពីសភាវៈសត្វលោកដទៃៗទៀតដែលរស់នៅលើភពផែនដីជាមួយគ្នានេះ ? នៅក្នុងផ្នែកមួយនៃខួរក្បាលរបស់មនុស្សដែលគេហៅថា cerebral cortex គឺជាស្រទាប់ស្ថិតនៅផ្នែកខាងក្រៅនៃខួរក្បាល ដែលមានសមត្ថភាពប្រតិបត្តិការកិច្ចការដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការគិតកម្រិតខ្ពស់ រៀបចំផែនការ ការដឹងខ្លួន ឬសតិសម្បជញ្ញៈ និងវិចារណញ្ញាណ។
មានចំនួនណឺរ៉ូនប្រមាណ១៦ពាន់លានដែលមានវត្តមាននៅក្នុងតំបន់នេះ ហើយអ្វីដែលរឹតតែអស្ចារ្យជាងនេះទៅទៀតនោះគឺ នៅក្នុងណឺរ៉ូននីមួយៗមានទំនាក់ទំនងភ្ជាប់គ្នាជាមួយណឺរ៉ូនដទៃទៀតរហូតដល់ទៅរាប់ពាន់ចំណង នេះត្រឹមតែណឺរ៉ូនមួយប៉ុណ្ណោះ ដែលចំណងនេះត្រូវបានគេឲ្យឈ្មោះថា "សីុណែប"។ ណឺរ៉ូននិងចំណងសីុណែបនេះទៀតសោត ត្រូវបានទំនុកបម្រុងដោយកោសិកាជំនួយ (glia cells) ដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ពណ៌ប្រផេះរបស់ខួរក្បាល ដែលទទួលខុសត្រូវទៅលើកិច្ចការដែលពាក់ព័ន្ធការគិតកម្រិតខ្ពស់ផងដែរ។
នៅក្នុងចំណងសីុណែបដ៏ស្មុគស្មាញនិងច្រើនអនេកនៅក្នុងខួរក្បាលនេះ ក៏មានផងដែរនូវម៉ូលេគុលប្រូតេអ៊ីន។ ម៉ូលេគុលប្រូតេអ៊ីននេះប្រហែលជាគ្មានអ្វីអស្ចារ្យនោះទេសម្រាប់បង្ហាញពីភាពអស្ចារ្យរបស់សភាវៈគិតកម្រិតខ្ពស់នៃមនុស្ស ក៏ព្រោះតែម៉ូលេគុលប្រូតេអ៊ីននេះក៏មាននៅក្នុងសត្វដទៃទៀតក្នុងចំនួនដូចគ្នាផងដែរ។ ចុះអ្វីទៅដែលអាចឲ្យខួរក្បាលមនុស្សមានសមត្ថភាពលើសពីសត្វដទៃក្នុងការប្រតិបត្តិការគិតកម្រិតខ្ពស់បាន ? អ្វីដែលជាភាពដូចគ្នារវាងខួរក្បាលមនុស្សនិងសត្វនោះគឺជាចំនួនម៉ូលេគុលប្រូតេអ៊ីន ប៉ុន្តែអ្វីដែលធ្វើឲ្យខួរក្បាលមនុស្សខុសពីសត្វនៅត្រង់លក្ខណៈដ៏ស្មុគស្មាញនៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ម៉ូលេគុលប្រូតេអ៊ីនរបស់មនុស្ស។
គឺភាពស្មុគស្មាញនេះហើយដែលធ្វើឲ្យមនុស្សអាចមានសមត្ថភាពគិតលើសពីសត្វដទៃ។ ទំនាក់ទំនងខុសប្លែករវាងគ្នាជាច្រើននៃប្រូតេអ៊ីន ការចម្លងនិងការលុបចោលនៃហ្សែនប្រូតេអ៊ីនទាំងនេះបានវិវត្តអស់រយៈកាលជាច្រើនកន្លងមកនៅក្នុងដំណាក់កាលវិវត្តរបស់មនុស្សពីបុព្វបុរសរបស់យើង រហូតចុងក្រោយទើបមានបង្ហាញជាលទ្ធផលនៃផ្នែកដែលជាស្រទាប់ស្ថិតនៅផ្នែកខាងក្រៅនៃខួរក្បាល និងគ្របដណ្ដប់លើតំបន់ខាងមុខនៃខួរក្បាល (prefrontal cortex) ដែលអាចឲ្យយើងធ្វើការអ្វីៗដែលទាមទារការគិតស្មុគស្មាញ រួមទាំងការសម្រេចចិត្តបានដូច្នេះ៕
ប្រែសម្រួល៖ ស្រីពៅ
ប្រភព៖ scientificamerican & brainfacts
