តើអ្នកធ្លាប់ឆ្ងល់ឬ សង្ស័យអ្វីដែលខ្លួនឯងកំពុងជឿថាពិតដែរទេ?
គ្រប់ពេលដែលមនុស្សទស្សន៍ទាយពីព្រឹត្តិការណ៍អ្វីមួយនាពេលខាងមុខ ពួកគេតែងយល់ថាអ្វីដែលពួកគេកំពុងទស្សន៍ទាយនោះមានផលចេញពីការវិនិច្ឆ័យប្រកបដោយភាពមានហេតុមានផល។ ប៉ុន្តែតាមការពិត ពួកគេមិនមែនកំពុងប្រើប្រាស់វិចារណញ្ញាណដើម្បីទស្សន៍ទាយពីអ្វីដែលនឹងកើតឡើងនាពេលខាងមុខនោះទេ តែគឺជាបទពិសោធន៍ពីមុនៗរបស់ពួកគេទៅវិញទេ។ លោក Amos Bronson Alcott អ្នកនិពន្ធអាមេរិកបានលើកឡើងថា៖ «ល្ងង់ខ្លៅចំពោះភាពល្ងង់ខ្លៅរបស់ខ្លួនឯង គឺជាជំងឺបង្កឲ្យមានភាពល្ងង់ខ្លៅ»។
ពេលអ្នកសម្លឹងមើលលើមេឃក៏សង្កេតឃើញថា វាប្រែជាពណ៌ស្រទំ ពពកបាំងពន្លឺព្រះអាទិត្យជិតអស់។ អ្នកអាចនឹងទស្សន៍ទាយថាបន្តិចទៀត វាអាចនឹងមានភ្លៀងធ្លាក់មិនខាន ដោយផ្អែកតាមបទពិសោធន៍ពីមុន ដែលអ្នកសម្គាល់ថាឲ្យតែមេឃប្រែជាលក្ខណៈដូចនេះ គឺវាតែងតែមានភ្លៀងធ្លាក់ហើយ។ តើអ្នកមានដែរចាប់អារម្មណ៍ថាការគិតរបស់អ្នកតែងមានទំនោរទៅរកទម្លាប់របៀបនេះទេ ? ពិតហើយនេះគឺជាធម្មជាតិរបស់មនុស្ស។ ប៉ុន្តែសួរថាតើទៀងដែរទេថាលើកនេះវានឹងមានភ្លៀងធ្លាក់មកដូចលើកមុនៗ?
នេះគឺជាវិធីដែលមនុស្សយើងបង្កើតការពិតរបស់ខ្លួន ចេញពីជំនឿដែលអ្នកជឿទៅលើការចងចាំចេញពីបទពិសោធន៍មុនៗ ដែលតាមពិតមិនប្រាកដថានឹងត្រឹមត្រូវនោះទេ។ នៅពេលជំនឿដែលមានចំពោះបទពិសោធន៍ពីមុនមានកម្រិតកាន់តែខ្លាំង នោះការគិតរបស់អ្នកនឹងស្ថិតក្នុងសភាពប្រឆាំង ឬមិនស្របគ្នា នៅពេលដែលជំនឿដ៏មុតមាំរបស់អ្នកនេះទទួលការប្រឆាំងពីព័ត៌មានថ្មីដែលមិនស្របគ្នានឹងជំនឿរបស់អ្នក។ មកដល់ចំណុចនេះ មនុស្សភាគច្រើនជ្រើសរើសធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីការពារនូវជំនឿរបស់ខ្លួនដោយព្យាយាមប្រមូលព័ត៌មានផ្សេងៗដែលស្របនឹងជំនឿរបស់ពួកគេ ហើយបញ្ជាក់ថាអ្វីដែលខ្លួនកំពុងជឿទើបជាការពិត។
នេះគឺជាភាពលម្អៀងក្នុងការគិតរបស់មនុស្ស ទើបធ្វើឲ្យមានការបែងចែកដោយអ្នកខ្លះប្រកាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវគំនិតបែបនេះ ទំនៀមទម្លាប់បែបនេះ ឬទម្រង់នៃការដឹកនាំប្រទេសបែបក្រុមមួយនេះជាដើម។ មនុស្សយើងតែងមានភាពលម្អៀងក្នុងការគិត ប៉ុន្តែតែងយល់ថាជំនឿរបស់ខ្លួនមានប្រភពចេញពីការគិតប្រកបដោយការថ្លឹងថ្លែងសព្វគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ មានហេតុផលត្រឹមត្រូវ និងជាការពិត។ យ៉ាងណាមិញ បុគ្គលជាអ្នករិះគិតវិភាគ អ្នកប្រាជ្ញ បណ្ឌិតនិងទស្សនវិទូទាំងឡាយ មិនមានភាពជ្រុលនិយមប្រកាន់យកជំនឿណាមួយឡើយ ឬក៏បែងចែកខ្លួនឯងទៅក្នុងក្រុមជាក់លាក់ណាមួយនៅក្នុងសង្គម ឬប្រកាន់យកសាសនាជាក់លាក់មួយ ហើយបដិសេធរិះគន់សាសនាដទៃទៀតនោះដែរ។
ពួកគេគិតក្នុងទស្សនៈទូលំទូលាយគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ អ្វីដែលពួកគេខ្វល់ខ្វាយពិតប្រាកដគឺជាការព្យាយាមស្វែងយល់ពីចំណេះដឹងពិតអំពីធម្មជាតិនៃមនុស្ស ទើបពួកគេអាចស្វែងរកការពិតបាន។ ផ្លូវដែលត្រូវដើរដើម្បីឆ្ពោះទៅរកឃើញសេចក្ដីពិត នោះគឺជា"ការជជីកសួរខ្លួនឯង" (self-interrogating)។ សិល្បៈនៃការជជីកសួរខ្លួនឯងនេះ គឺជាការចោទសួរមកលើទស្សនៈរបស់ខ្លួនដែលមានចំពោះការពិត ជជីករកទៅដល់ឫសគល់ជាហេតុដែលបង្កជាផលនៃអ្វីមួយឡើង ជាជាងទទួលយកជឿជំនឿមួយនោះដោយឥតមានការត្រួតពិនិត្យ។ កាលណាអ្នកមើលឃើញពិភពលោកនៅក្នុងរូបភាពមួយដ៏ទូលំទូលាយ នោះអ្នកនឹងអាចរកឃើញអាថ៌កំបាំងដែលបង្កប់នៅក្នុងការពិត៕
អត្ថបទផ្សេងទៀត៖ ចំណេះដឹងទូទៅ៖ កេរដំណែលសំខាន់ៗ ៣របស់ក្រិកបុរាណដែលមានឥទ្ធិពលមកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ន មេរៀនដ៏មានតម្លៃ៤ចំណុចដែលអ្នកអាចរៀនសូត្រពីសៀវភៅ «អ្នកមានបំផុតនៅបាប៊ីឡូន»
ប្រែសម្រួល៖ ស្រីពៅ ប្រភព៖ fractalenlightenment
